Powstanie chochołowskie z 21 lutego 1846 roku (w gwarze „poruseństwo”) – wystąpienie zbrojne górali z Chochołowa, Cichego, Dzianisza i Witowa skierowane przeciwko władzom austriackim, znane w historii również pod nazwą „insurekcji pod Tatrami”. Zorganizowane zostało przez Jana Kantego Andrusikiewicza (nauczyciela i organistę), Juliana Goslara (poetę) oraz księży, którymi byli: wikary z Chochołowa Józef Leopold Kmietowicz, wikary z Poronina Michał Głowacki i wikariusz z Szaflar Michał Janiczak.
Powstanie zostało przygotowane przez Centralizację – czyli władzę najwyższą Towarzystwa Demokratycznego z Ludwikiem Mierosławskim na czele (w Galicji przygotowaniami kierował 24-letni Edward Dembowski) i miało zacząć się razem z ogólnonarodowym powstaniem, które jednak zostało odwołane (wiadomość o tym nie dotarła do Chochołowa). Górale prowadzący spór o grunty z ziemianinem Kajetanem Borowskim dość łatwo dali przekonać się do buntu przeciwko władzy austriackiej, którą wykorzystywał w sporze Borowski.
Niewielkie powstanie w Chochołowie wybuchło wieczorem 21 lutego 1846 roku. Powstańcy w liczbie około 30 osób z księdzem Kmietowiczem i organistą Andrusikiewiczem na czele zdobyli posterunek straży finansowej w Chochołowie, gdzie znaleźli broń. Następnie opanowali komorę celną w niedalekiej Suchej Górze, zniszczyli słupy graniczne i porąbali cesarskiego orła (Jan Zych z Chochołowa). Następnie powstańcy zdobyli podstępem posterunek straży skarbowej w Witowie oraz jeszcze tej samej nocy zarekwirowali broń z nadleśnictw w Witowie i w Kościelisku.
Powstanie zostało wkrótce stłumione przy pomocy oddziałów straży z Nowego Targu oraz górali z Czarnego Dunajca. Powstańców osadzono w Spielbergu, Kufsteinie i Wiśniczu. Wkrótce zostali jednak zwolnieni w związku z Wiosną Ludów w 1848 roku.
Wystąpienie chochołowskie traktuje się jako epizod powstania krakowskiego z 1846 roku.
Pamiątką tych wydarzeń jest stojąca w Chochołowie figura św. Jana Nepomucena, ustawiona tyłem do wsi Czarny Dunajec, której mieszkańcy pomagali stłumić powstanie. W roku 1982 z inicjatywy doktora Krzysztofa Hofmana, figura została odrestaurowana.
Jednym z uczestników powstania był Jan Krzeptowski zwany Sabałą
zdroj: https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Powstanie_chocho%C5%82owskie?fbclid=IwAR173and0uFrJA3rNRU4ZUS4UOS5ZcgTJBkXOVFugaz1I0xk5mZSHxPYdFg